ხანძარი პორტი ტეხას სიტი, აშშ, 1947 წ ტეხასის ქალაქის აფეთქება: სიკვდილი სასუქისგან (სელიტრა) თარიღი: 1947 წლის 16 აპრილი, ადგილობრივი დროით 9 დეკემბერი.

დაზარალებულები: 1500-ზე მეტი ადამიანი (აქედან 581 ადამიანი უშუალოდ აფეთქების შედეგად).

გემი “გრანკანი” (Grandcamp) – სატვირთო გემი, რომელიც აშენდა შეერთებულ შტატებში, და  იმყოფებოდა საფრანგეთის დროშის ქვეშ. 10 000 ტონის წყალწვით, 135 მეტრი სიგრძით და  17.6 მეტრამდე სიგანით იყვირთებოდა პორტში სილიტრის სასუქით.

მიზეზები

ქალაქი დანგრევის ხანძრისა და აფეთქების უშუალო მიზეზი იყო მტვირთავის მიერ გადაგდებული ყველაზე ჩვეულებრივი სიგარეტის  არ ჩაქრალი ნამწვავი რომელმაც გააჩინა ხანძარი. მაგრამ სიგარეტის კონდახი მხოლოდ აისბერგის წვერვალია.

მთავარი მიზეზი არის აბსოლუტური არაკომპეტენტურობა საშიშ საქონლთან მოპყრობის საკითხში.გემი გრანკანი, ისევე როგორც მრავალი სხვა გემი ტეხასის სითი პორტში, დატვირთეს ამონიუმის ნიტრატით, რომელიც ,თუმცა სასუქია, მაგრამ მას ასევე იყენებენ საფანტის წარმოებაშიც. არავინ, პორტის ხელისუფლების ჩათვლით, ქალაქის სახანძრო სამსახურის უფროსის, გემის კაპიტანის და მისი თანაშემწის ჩათვლით, არ იცოდნენ, რომ ნიტრატი ფეთქებადსაშიში ტვირთი იყო. აქედან გამომდინარე   მუშებს ჰქონდათ სიგარეთის მოწევის ნებართვა. ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე დაწყებული ხანძრის ქრობაც  მეხანძრეებმა, არასწორად წარმართეს.

მაგრამ ეს ყველაფერი არ მოხდებოდა იმ შემთხვევაში, თუ ნიტრატის მწარმოებელ ქარხანას, რომელიც მდებარეობს ტეხასის შტატში, არ დაერღვია უსაფრთხოების წესები საშიში საქონლის შეფუთვისას. ფაქტია, რომ ამონიუმის ნიტრატი უნდა დაიტვირთოს ლითონის კონტეინერებში, მაგრამ ქარხანამ სხვა კონტეინერი აირჩია, უფრო იაფი და მარტივი – 50 კგ ქაღალდის ტომარა.

ასე რომ, დარღვევების მთლიანმა ჯაჭვმა ტრაგედიამდე მიგვიყვანა: ქარხანამ არასწორად შეფუთა ნიტრატი, ნავსადგურის ადმინისტრაციამ არ იცოდა ტვირთის ფეთქებადობის შესახებ, მუშები ეწეოდნენ იქ, სადაც ეს არ შეიძლებოდა, მეხანძრეებმა არასწორედ დაიწყეს  ფეთქებადსაშიში ნიტრატის ქრობა და შედეგად, ომის შედეგად ყველაზე დამღუპველი ქიმიური აფეთქება და წოდება ყველაზე დამანგრეველი ადამიანის მიერ შექმნილი კატასტროფა აშშ-ს ისტორიაში.

მოვლენათა ქრონოლოგია

უკვე მეხუთე დღეა, გრანკანის  სატვირთო გემი ივსებოდა ამონიუმის ნიტრატით. 16 აპრილს, დილის 8 საათზე, ტრიუმში აღმოაჩინეს ცეხლი, რომელიც სწრაფად გადაიზარდა სერიოზულ ხანძარში. ამასთან, ამან რაიმე შეშფოთება არ გამოიწვია და რეპორტიორის დასმულ კითხვას, რომელიც ჩავიდა ნავსადგურის კვამლის მიზეზების დასადგენად, კაპიტანმა  ღიმილით უპასუხა: ”ჩვენ ვიღებთ სასუქს – ამონიუმის ნიტრატს. სუფთა, უწყინარ ტვირთს. უკვე დატვირთულია ორი ათასი სამასი ტონა … ”.

მათ თავიდანვე უარი თქვეს ცეცხლის წყლით ჩაქრობაზე, რადგან კაპიტანს არ სურდა ტვირთის გაფუჭება (თუმცა სინამდვილეში ამონიუმის ჩაქრობა ხდება ძალიან დიდი რაოდენობით წყლით), ხანძარი კიდევ უფრო ინტენსიური ხდემოდა და ცეცხლის ჩასაქრობად გემზე მისული მეხანძრე (საერთო ჯამში 27. სულ ტეხასის ითიში 50 მეხანძრე იყო) ცეცხლს ვერ უმკლავდებოდა.

და 9 საათზე 12 წუთზე მოხდა ნძლავრი აფეთქება. გემი „ გრანკანი“ კაპიტანთან და მეხანძრეებთან ერთად ჰაერში აფრინდა და  დაიშალა პატარა ნაწილებად. აფეთქების უმძლიერესმა ტალღამ გაანადგურა ყველა საპორტო შენობა, საწყობი და სახლები,  ნავთობის კოშკურები, ააფეთქამ ბაქანზე მდგომი სახანძრო მანქანები ზღვაში ჩაყარა, რამდენიმე ხომალდი მოწვიტა ღუზას, ორი მათგანზე ვილსონ კეინი და Highlife – ხანძარი გაჩნდა.

თუმცა, 2300 ტონა სელიტრის  აფეთქებამ მხოლოდ კატასტროფის დასაწყისი იყო.

ტეხასის სითი იყო შეერთებული შტატების ქიმიური და ნავთობქიმიური ინდუსტრიის ერთ-ერთი ცენტრი, იგი გადატენილი იყო ნავთობით და მისი გადამუშავებით მიღებული პროდუქტენით,სელიტრით და  სხვა მრავალი საშიში ქიმიკალით.  ეს ყველაფერი ჯერ ძლიერი აფეთქების ტალღის დარტყმის, შემდეგ კი  გემის გავარვალებული ნამსხვრევების ცვენის ქვეშ მოხდა.

აფეთქებიდან რამდენიმე წუთის შემდეგ ქალაქი იწვოდა.  აქა იქ ისმოდა  აფეთქების ხმები, ქალაქი გახვეული იყო კვამლში. ხალხი ცეცხლთან უთანასწორო ბრძოლას აწარმოებდა, ქალაქის ხელისუფლებამ მეზობელი ქალაქებისგან დახმარება მოითხოვა, ხოლო ათობით სახანძრო მანქანა მთელი შტატიდან ქალაქში მოძრაობდნენ და ცდილობდნენ მის სრული განადგურებისგან გადარჩენას.

შუაღამისას, ძირითადი ხანძარი ჩაქრეს (ან თავისით ჩაქრა, რადგან ყველაფერი დაწვა),  ჩანდა, რომ უბედურება დასრულდა. მაგრამ 17 აპრილის 1 საათზე 10 წუთზე, ღამით კვლავ გაისმა გემების Highflyer და Wilson Kiin აფეთქების ხმები, ეომლებიც დატვირთული იყო დატვირთული ამიაკით და გოგირდით.  დამწვარმა ფრაგმენტებმა კვლავ გამოიწვია ახალი ხანძარი, კიდევ უფრო ძლიერი და საშინელი.

ბოლო ხანძარი ჩაქრა მხოლოდ პირველი აფეთქებიდან სამი დღის შემდეგ.

შედეგები

“გრანკანის” ტრიუმში ჩავარდნილმა სიგარეტის ნამწვავმა მართლაც სავალალო შედეგებამდე მიგვიყვანა. საერთო ჯამში, ტეხასის სითი მთელი ქალაქის ორი მესამედი განადგურდა, ხოლო პორტი აღგვილი იქნა მიწისგან. ქალაქის ყველა საწარმოო, ქიმიური და ნავთობგადამამუშავებელი საწარმოდან მხოლოდ მეოთხედი გადარჩა და მათაც  სერიოზული ზიანი მიიღეს.

აფეთქებას ისეთი ძალა ჰქონდა, რომ მინემი ჩაიმტვრა პორტებიდან 40 კილომეტრში მდებარე სახლებში, ხოლო ნიადაგის ვიბრაცია დაფიქსირდა სეისმოგრაფიული სადგურების მიერ აფეთქებიდან ათასობით კილომეტრში. აფეთქების  ტალღამ დაახშო ირგვლივ მფრინავი თოლიების გუნდი და ათასობით ფრინველი რომლებიც ქვებივით ვარდებოდნენ ზღვაში. ქალაქის თავზე მფრინავი  ორი პატარა თვითმფრინავი დარტყმის ტალღამ ჩააგდო და ზღვაში.

მაგრამ აფეთქების ტალღაზე ძლიერი დამანგრეველი ძალა ჰქონდა გემის ნამსხვრევებს და მასზე დატვიტთულ დეტალებს ( მის ტრიუმებში დატვირთული გამოსაჩარხ დაზგებს, რომელიც თითოეული თითო ტოსნა იწონიდა), ისინი ნაპოვნი იყო აფეთქების ეპიცენტრიდან 3 კილომეტრში. ასე რომ, გემი „გრანკანის“ ორთქლის ძრავის ერთ – ერთი ნაწილი, რომელიც ორი ტონას იწონიდა, თითქმის ორი კილომეტრით გადაფრინდა  და გაანადგურა სატვირთო მანქანა, რომელიც იმ დროს მოძრაობდა ქალაქის ცენტრალურ მოედანზე.

აფეთქებამ 581 ადამიანი იმსხვერპლა, ხოლო სტიქიის შედეგად დაღუპულთა საერთო რიცხვი 1.500-ს აჭარბებს, თითქმის 7000 ადამიანი დაშავდა. ასობით ადამიანი უგზო-უკვლოდ დაარგა. კიდევ რამდენიმე ადამიანმა,კატასტროფისგან და მათი ახლობლების  სიკვდილის გამო, გონება დაკარგა. ტეხასის სითის დაახლოებით 15,000 ადამიანი დარჩა უსახლკაროდ.

ასევე ხანძარმა და აფეთქებებმა გაანადგურა 362 სატვირთო მანქანა და 1100-ზე მეტი მსუბუქი მანქანა. აფეთქების დროს წარმოქმნილმა ტალღამ ვავსადგომზე  ჩამოაგდო 50 მეტრის სიგრძის ბარჟა რომელმაც  დაახლოებით 70 მეტრი იფრინა და დაეცა რამდენიმე ათეული მანქანის სახურავზე.

კატასტროფამ სერიოზული ზიანი მიაყენა, რომელიც იმ დროისთვის დაახლოებით $ 50 მილიონი დოლარის ეკვივალენტით იზომებოდა დღევანდელი სტანდარტებით, ეს 520 მილიონ დოლარზე მეტია.